الگوهاي برتر در نام گذاري كودكان ايراني

اسامي گل ها و گياهان، كرات و اجرام، حيوانات زيبا، استعاره هاي اغراق آميز، نام هاي ديني و مذهبي، اسامي ملّي و باستاني و ... از جمله الگوهاي عمده در نام گذاري كودكان ايراني هستند. به طور معمول در نامگذاري كودكان، والدين حساسيّت و وسواس خاصّي به كار مي برنند به طوري كه از چند ماه قبل از تولّد فرزندشان سعي مي كنند چندين اسم را كه به نظرشان مناسب است و دوست دارند را انتخاب كنند. البته در اين ميان برخي از خانواده ها به دنبال معني زيبايي براي اسم فرزند خود هستند و برخي ديگر زيبايي ظاهري اسم را مبناي انتخاب خود قرار مي دهند و با توجّه به اين موارد، سازمان ثبت احوال الگوهايي را براي نامگذاري مشخص كرده است.  در پژوهش هاي انجام شده سازمان ثبت احوال مشخص شده است كه 12 الگو در نام گذاري كودكان ايراني وجود دارد كه عبارت است از اسامی:

1.  گل ها و گياهان مانند: نسترن، لادن، شكوفه، صنوبر، نيلوفر، سوسن، لاله،شب بو، نعناع، پونه و ياس كه اين اسامي در دختران مشاهده مي شود.
2.  كرات و اجرام آسماني مانند:  ستاره، سياره، قمر، ماه، خورشيد، پروين، مشتري، سهيل، كيوان كه اين اسامي نيز شامل دختران مي شود.
3.  مظاهر طبيعت مانند: دريا، ساحل، صحرا، سپيده، بهار، آفاق، باران، شبنم و افق كه اين اسامي بيشتر در ميان دختران مشاهد مي شود.
4.  حيوانات زيبا مانند: غزال، آهو و جيران كه درميان دختران و پسران وجود دارد كه در دختران فراواني بيش تري دارد.
5.  پرندگان مانند: پرستو، درنا، چكاوك، طوطي، طاووس، عقاب، شاهين، شهباز، فاخته، مينا، شباهنگ و پوپك كه در پسران و دختران-به طور غالب-از اين اسامي استفاده مي شود.
6.  موجودات خيالي مانند: پري، پريسا، پريا، كه فقط به دختران اختصاص دارد.
7. و استعاره هاي اغراق آميز مانند:  فتانه، ساحره، افسانه، افسون، شراره، شعله، فريبا، فهام، نايره و هنگامه، به طوري كه اين اسامي فقط درميان دختران وجود دارد.
8. و اصطلاحات ادبي و قالب هاي شعري مانند:  غزل، قصيده، ترانه، ساغر، ساقي، صراحي، مديحه، قصه و چكامه كه اين اسامي نيزبه دختران اختصاص پيدا مي كند.
9. توصيفي مانند: دانا، فرزانه، اديب، الهام، اعظم، اكرم، سليم، الهام، مهسا و عرفان كه در ميان دختران و پسران مشاهده مي شود.
10. ديني و مذهبي مانند: محمّد، عيسي، موسي، علي حسن، حسين،ابوالفضل، عباس، مريم، سارا، خديجه، هاجر، فاطمه، زهرا و زينب نيز هم در دختران و هم در پسران وجود دارد.
11.  و صفات خداوند مانند: رحمان، رحيم، ستار، غفار، غفور، قادر، عبدالرحمن، عبدالرحيم، عبدالستار، عبدالغفارو عبدالغفور كه فقط به پسران اختصاص دارد.
12. ملّي و باستاني مانند: رستم، كورش، دياكو، داريوش، سهراب، آرش، آريا، آرين، ماندانا، تهمينه، ارنواز و آپاما كه هم در ميان دختران و هم در ميان پسران مشاهده مي شود.

اين الگوها نشان مي دهد كه دختران نسبت به پسران از تنوّع و فراواني بيش تري براي نام گذاري برخوردارند.امیرالمومنین(ع)فرمود: «بر فرزندانتان پیش از آن که زاده شوند نام بگذارید و اگر نمی دانید دخترند یا پسر آنان را به نام هایی که برای دختر و پسر است نام گذاری کنید.»پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) محسن - فرزند سقط شده حضرت زهرا - را پیش از آن که به دنیا بیاید نام نهاد. از حقوق مسلّم کودک بر والدین، انتخاب نام نیک و شایسته برای اوست. اهمیت این موضوع به قدری است که در متون اسلامی، فصل جداگانه ای به نام «باب الاسماء والکنی؛ باب اسم ها و کینه ها» و «باب نام گذاری» وجود دارد. در واقع پدر و مادر باید قبل از تولد برای فرزند خود نام زیبایی انتخاب کنند که در طول زندگی، سبب عقده و شرمندگی نشود؛ بلکه از مظاهر تجلّی شخصیت وی باشد. امام رضا(ع) فرمود: «سَمِّهِ بِاَحْسَنِ الْأَسْمَاءِ وَ کَنِّه بِأَحْسَنِ الْکُنَی؛[1] فرزند خود را به بهترین اسم و کنیه نامگذاری کن.» امام رضا(ع) دربارة اهمیت نامگذاری فرزندان به نام های نیکو می فرماید: «لَا یَدْخُلُ الْفَقْرُ بَیْتاً فِیهِ اسْمُ مُحَمَّدٍ أَوْ أَحْمَدَ أَوْ عَلِیٍّ أَوِ الْحَسَنِ أَوِ الْحُسَیْنِ أَوْ جَعْفَرٍ أَوْ طَالِبٍ أَوْ عَبْدِ اللَّهِ أَوْ فَاطِمَةَ مِنَ النِّسَاءِ؛[2] در خانه ای که کسی به نام محمد یا احمد یا علی یا حسن یا حسین یا جعفر یا طالب یا عبدالله و از زنان به نام فاطمه وجود داشته باشد، فقر و تنگدستی راه نخواهد یافت.» و یا در اهمیت نام «محمد» فرموده است: «الْبَیْتُ الَّذِی فِیهِ مُحَمَّدٌ یُصْبِحُ أَهْلُهُ بِخَیْرٍ وَ یُمْسُونَ بِخَیْر؛[3] خانه ای که در آن محمد باشد، اهل آن خانه بامداد و شامگاهشان با خیر و برکت، زندگی می کنند.

پی نوشت:
[1]. مستدرک، ج2، ص618.
[2]. بحار الانوار، ج101، ص131.
[3]. وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، تحقیق مؤسسه آل البیت، قم، 1414 ق، ج15، ص127.